Λίγα λόγια γιατί τα πράγματα είναι όπως είναι
Για τη γιορτή του πατέρα, έλεγα ότι από τις μεγαλύτερες επιτυχίες της μεταφεμινιστικής κοινωνίας, είναι η αναθεωρημένη ιδέα της πατρότητας. Τα παιδιά δεν είναι πια γυναικεία υπόθεση και αποκλειστική ευθύνη της μάνας. Οι μπαμπάδες του σήμερα δεν είναι οι απόντες “τουρίστες” μπαμπάδες που ήταν ο κανόνας στις προηγούμενες γενιές. Αυτή είναι τεράστια νίκη ενάντια στις επιταγές της στερεοτυπικής αρρενωπότητας. Τρυφεροί, στοργικοί μπαμπάδες που είναι εκεί. Κι έκλεινα «αν είσαι άντρας και θες να κάνεις οικογένεια, αυτός είναι ο στόχος. Να μην είσαι κομπάρσος στη ζωή των παιδιών σου αλλά αγαπημένος πρωταγωνιστής».
Μόνο που χρειάζεται να πούμε και κάτι ακόμα. Ότι το γεγονός ότι οι πατεράδες στις παλιότερες γενιές ήταν απόντες, ακόμα κι όταν ήταν εκεί, ήταν η πιο ανώδυνη πλευρά του νομίσματος.
Υπάρχει όρος για το πατρικό τραύμα. Λέγεται father wound. Είναι ένα τραύμα που ενώ θεωρείται ψυχικό, κατά μία έννοια, είναι συστημικό, είναι κοινωνικό. Η ρίζα του ξεκινά από το πώς η κοινωνία μαθαίνει στους άντρες να είναι άντρες. (Και δεν περιλαμβάνει το πώς να είναι καλοί μπαμπάδες).
Πολλοί πατεράδες δεν ήταν μόνο απόντες. Δεν ήταν απλώς avoidants (δηλαδή αποστασιοποιημένοι, με αποφευκτικό τύπο προσκόλλησης), που δεν ήξεραν πώς να εκφράσουν συναισθήματα και ντρέπονταν να πουν «σ’ αγαπώ». Αυτοί έστω, μπορεί να το έδειχναν. Δεν είναι σίγουρο, αλλά είναι πιθανό.
Μιλάμε όμως και για πατεράδες που μπορεί να προκαλούσαν φόβο. Είναι αδιανόητα επώδυνο και μπερδευτικό να φοβάσαι έναν άνθρωπο που ο ρόλος του είναι να σε προστατεύει. Ακόμα πιο μπερδευτικό, το να τον λατρεύεις και να τον εξιδανικεύεις, και κάποιες στιγμές να αισθάνεσαι ότι σε αγαπάει κι εκείνος, αλλά άλλες στιγμές, να τον τρέμεις.
Να φοβάσαι έναν άνθρωπο που ρόλος του ήταν να σε κάνει να αισθάνεσαι ασφάλεια. Έναν άνθρωπο που έκανες ό,τι μπορούσες για να σε αγαπήσει και να σε αποδεχτεί. Όμως σε έκανε να νιώθεις ότι αυτό που είσαι, δεν αρκεί.
Να φοβάσαι έναν άνθρωπο που δεν ήξερες πότε θα θυμώσει και πότε θα εκραγεί. Με μια μάνα που έδειχνε την έγκρισή της ή σιωπηλή αποδοχή, ή απλώς το επέτρεπε ή δεν είχε επιλογή.
Να φοβάσαι έναν άνθρωπο που δεν ήξερες πότε θα τον κάνεις να σε κριτικάρει, να σε κοροϊδέψει, να σε χλευάσει, να σε ντροπιάσει, να σε τιμωρήσει με απόρριψη, αν όχι με τιμωρία σωματική. Γιατί μην γελιόμαστε, μέχρι προχτές, το ξύλο στα παιδιά, ήταν σιωπηλά αποδεκτό. Για τα αγόρια, απόλυτα επιτρεπτό.
Πατεράδες που προς τις κόρες είτε πρόβαλλαν μισογυνισμό, κλειδώνοντάς τις στο σπίτι με την επιταγή να είναι φρόνιμες και σεμνές, αλλιώς «δεν είναι κόρες τους», και είναι ξετσίπωτες και φτηνές, ή δεν έδιναν και τόση σημασία στα κορίτσια, γιατί ήθελαν αγόρια, κι έτσι τις έκαναν να νιώθουν αόρατες και μη-σημαντικές.
Με αποτέλεσμα εκείνες να ξοδεύουν μια ζωή αποζητώντας την επιβεβαίωση από μη διαθέσιμους άντρες, για να καταφέρουν να διορθώσουν ένα κακό που ήδη είχε συμβεί.
Από τα αγόρια, πάλι, απαιτούσαν να είναι ακριβώς όπως οι ίδιοι, ή όπως ήθελαν να είναι οι ίδιοι. Γιατί συχνά τους περιφρονούσαν επειδή ήταν όντως όπως οι ίδιοι, όταν ήταν μικρά και αδύναμα παιδάκια, και άρα άξιζαν το bullying και την περιφρόνηση. Και πρόβαλλαν πάνω τους κάθε έλλειμμα, κάθε ανασφάλεια και προσδοκία από τους δικούς τους πατεράδες, ασκώντας εξουσία, σε μια αιώνια αλυσίδα πίκρας, με το διαγενεακό τραύμα να πηγαίνει πίσω για πάντα. Γιατί κι εκείνοι άλλωστε, αυτό έμαθαν από τους δικούς τους πατεράδες.
Πατεράδες που δεν έμαθαν ποτέ στα αγόρια τους πώς να επικοινωνούν, πώς να δείχνουν ευαλωτότητα, πώς να συνδέονται, να σχετίζονται, να αγαπούν. Δεν ήξεραν, δεν μπορούσαν, δεν ήθελαν. Γιατί έτσι, δεν θα ήταν αρκετά άντρες.
Πατεράδες που δεν τα πρόσφεραν ποτέ αυτά ούτε στις γυναίκες τους, με αποτέλεσμα οι μανάδες να τα ψάχνουν από τους γιους τους, και να τους πνίγουν.
Για αυτούς τους πατεράδες, το να μάθουν στους γιους τους να μην αισθάνονται, ήταν η μόνη προστασία που μπορούσαν να τους προσφέρουν. Με αποτέλεσμα, οι γιοι να ξοδεύουν μια ζωή προσπαθώντας να αποδείξουν ότι αξίζουν να αγαπηθούν κι ότι είναι αρκετοί, μέσα από το κυνήγι της επιτυχίας. Το performance. Γιατί το «μπράβο» και η αποδοχή ήταν μόνο μετά από νίκη σε αγώνα, σε εξετάσεις ή σε ξύλο. Σε οτιδήποτε υπήρχε χαμένος και νικητής. Αν γίνω πετυχημένος, θα αποδείξω ότι αξίζω να αγαπηθώ και θα είμαι ευτυχισμένος. Έτσι τα αγόρια γίνονται άντρες.
Οι έρευνες δείχνουν ότι τα αγόρια είχαν και έχουν τεράστια ανάγκη από ανδρικά πρότυπα για να καταλάβουν τον κόσμο και να μάθουν πώς να ανήκουν σ’ αυτόν. Δεν είναι παράξενο που οι άντρες μένουν πίσω στις σχέσεις, όταν μεγάλωσαν με τέτοια πρότυπα.
Δεν είναι παράξενο και που ψάχνουν οποιοδήποτε ανδρικό πρότυπο για να πιαστούν, οποιονδήποτε τους ακούει, δείχνει κατανόηση στα προβλήματά τους και τους δίνει σημασία. Ακόμα κι αν τους βλάπτει. Το έχουν τόση ανάγκη. Αφού μόνο αυτοί μιλάνε στους άντρες. Και προτιμούν να τους ακούν και να πιστεύουν ότι για όλα φταίνε οι γυναίκες, γιατί ο βολικός εχθρός είναι πιο ανώδυνο αφήγημα από τον τρομερά πολύπλοκο συνδυασμό του combo ψυχικό τραύμα συν υπόβαθρο κοινωνικό. Όχι, δεν φταίνε οι άντρες, ούτε φταίνε οι πατεράδες. Μακάρι το πράγμα να ήταν τόσο απλό.
Αλλά αυτή είναι η τωρινή πραγματικότητα. Καλούμαστε να σχετιστούμε με αυτούς τους άντρες, που είναι avoidant και πνίγονται από την εγγύτητα και τη δέσμευση, γιατί έπρεπε να αναπτύξουν έναν τέτοιο μηχανισμό. Πώς να έκαναν κι αλλιώς; Πώς να έκαναν κι αλλιώς, μια και κάποτε απορρίφθηκαν για τα μικρά, τρυφερά πλασματάκια που ήταν, μια και κάποτε δέχτηκαν επίκριση και χλευασμό γιατί έκλαψαν ή είχαν ανάγκη από αγκαλιά, ή έκαναν κάτι που δεν ήταν τόσο «αγορίστικο» αλλά κάτι που θα έκανε κι ένα κορίτσι, άρα κατώτερο και ντροπιαστικό;
Πώς να έκαναν κι αλλιώς, όταν η μεγαλύτερη αγάπη που δέχτηκαν ποτέ, της μάνας, μπορεί να ήταν φυλακή και κάθε φορά που τους αγαπούν να νιώθουν ότι τους κλείνουν σε κλουβί;
Μετά από αυτά, ή διάλεξαν μια ζωή στο περιθώριο της αρρενωπότητας, χωρίς αποδοχή από το πρότυπο το αντρικό, ή έμαθαν πολύ καλά, πολύ βαθιά, ότι πρέπει πάση θυσία να είναι δυνατοί, άφοβοι, άνιωθοι και απόλυτα ανεξάρτητοι, γιατί μόνο έτσι θα είναι ελεύθεροι και ασφαλείς.
Στο δικό τους βίωμα, δεν υπάρχει ασφάλεια στην εγγύτητα. Δεν μπορούν ποτέ ξανά να επιτρέψουν στον εαυτό τους να είναι ευάλωτοι, γιατί το να χαμηλώνεις άμυνες και να έρχεσαι πολύ κοντά, σημαίνει κίνδυνος. Αλλά δεν το βλέπουν έτσι συνειδητά. Μπορεί να μοιάζει με βαρεμάρα ή απέχθεια ή με σαμποτάζ. Με απότομο ghosting όταν κάποια έρχεται κοντά, με «δεν ψάχνω κάτι σοβαρό» και «το πάμε χαλαρά», με απιστία επειδή τα πράγματα παραήταν καλά ή χλευασμό προς τις «συναισθηματικές» γυναίκες που θέλουν «σύνδεση» και «σχέση» και ζητούν συντροφικότητα.
Τι τα έχουν ανάγκη αν έχουν σεξ, σωστά; (Μην ξεχνάμε, σεξ ίσον και επιβεβαίωση αρρενωπότητας και λίγο ξώφαλτση αγκαλιά). Μόνο που αυτά είναι που έχουμε όλοι ανάγκη, για να είμαστε καλά. Αλλιώς, δεν είμαστε. Σύνδεση, εγγύτητα, ασφάλεια, τρυφερότητα. Εκείνοι χρειάστηκε να ακρωτηριαστούν από την οικογένεια, το σχολείο, τη ζωή, για να μην τα αποζητούν πια.
Δεν είναι τυχαίο που οι άντρες είναι που ωφελούνται περισσότερο από τον γάμο, όχι οι γυναίκες. Έχει αποδειχτεί επιστημονικά. Οι γυναίκες μεγάλωσαν μαθαίνοντας να δημιουργούν δεσμούς και κοινότητες. Και μόνες, ζουν καλά. Κι όμως. Όλοι έχουμε χάψει το αφήγημα ότι οι γυναίκες θέλουν (και πρέπει να θέλουν) γάμο, όχι οι άντρες, κι εκείνοι πνίγονται. Πνίγονται γιατί η ιδέα να είναι ψυχικά γυμνοί δίπλα σε ένα άλλο ανθρώπινο πλάσμα, φαντάζει απειλή. Και γίνονται έρευνες και γράφονται άρθρα για την κρίση της αντρικής ταυτότητας και την επιδημία της αντρικής μοναξιάς.
Τους έχουν μάθει να μένουν μόνοι, αλλά το κόστος ποιος το πληρώνει;
Είναι υπέροχο που η έννοια της πατρότητας επιτέλους αλλάζει. Αλλά τώρα, την εποχή της μετάβασης, που υπάρχουν ακόμα ανάμεσά μας άντρες που μεγάλωσαν σ’ αυτή την κοινωνία, με τέτοιους πατεράδες, αυτοί οι άντρες καλούνται να σπάσουν τον κύκλο και να αλλάξουν τα πράγματα. Αυτό θέλει γενναιότητα. Αυτή είναι η πραγματική γενναιότητα, όχι το να είσαι δυνατός και σκληρός. Η γενναιότητα της ευαλωτότητας και της τρυφερότητας. Ένας γενναίος νέος κόσμος που κανένας άλφα μέιλ ίνφλουενσερ δεν μπορεί να φανταστεί, και η μεγαλύτερη πρόκληση για τους άντρες αυτή την εποχή. (Μαζί με τις κρίσεις, την οικονομική επισφάλεια και όλα τα άλλα). Ναι, είναι δύσκολο. Αλλά πιστεύουμε στους άντρες, και αξίζει η αλλαγή.
