Ετικέτα: ανδρική ταυτότητα

Ο όρος τοξική αρρενωπότητα που χρησιμοποιήθηκε τα τελευταία χρόνια στον δημόσιο λόγο και αναφέρεται στις προβληματικές εκφράσεις της στερεοτυπικής αρρενωπότητας, είναι ο ίδιος τοξικός.

Δεν θέλουμε να πούμε στους άντρες ότι η αρρενωπότητα είναι τοξική. Θέλουμε να πούμε στους άντρες ότι πολλά από αυτά που τους έμαθαν να πρέπει να δείχνουν και να κάνουν, ώστε να αποδείξουν ότι είναι άντρες, είναι προβληματικά. Αλλά δεν χρειάζεται να αποδείξουν σε κανέναν ότι είναι αρκετά άντρες. Είναι αδιαμφισβήτητο. Δεν χρειάζεται να υπάρχει κανένα αρρενωπόμετρο.

Μιλάμε συχνά για επαναπροσδιορισμό της αντρικής ταυτότητας, που είναι απαλλαγμένος από τα πατριαρχικά στερεότυπα. Αντρική ταυτότητα που δεν είναι άρρηκτα συνδεδεμένη με το να πιστεύεις ότι οτιδήποτε θηλυκό είναι κατώτερο, άρα αρρενωπότητα χωρίς μισογυνισμό, χωρίς ομοφοβία, χωρίς τρανσφοβία, και αρρενωπότητα χωρίς βία. Αρρενωπότητα όπου επιτρέπεται η ευαλωτότητα και όλα τα συναισθήματα, όχι μόνο ο θυμός.

Και ναι, παρόλο που η αληθινή αρρενωπότητα, χωρίς τις επιταγές της πατριαρχίας, είναι πιο κοντά στη θηλυκότητα από όσο μας έχουν μεγαλώσει να πιστεύουμε, έχει διαφορές. Η θετική αρρενωπότητα είναι κουράγιο, γενναιότητα, διάθεση προστασίας, καλοσύνη, πατρότητα, υπολογισμένο ρίσκο, και αναζήτηση πόρων και δημιουργία με στόχο την προσφορά στην οικογένεια και στο κοινωνικό σύνολο.

Αν θέλουμε να μιλήσουμε για βιολογικό ντετερμινισμό και εξελικτική θεωρία, ναι, οι άντρες εξελίχθηκαν να παράγουν και να δημιουργούν παραπάνω πόρους από όσους έχουν ανάγκη, ώστε να μπορούν να προσφέρουν και να εξασφαλίσουν επιβίωση σε άλλους. Η αντρόσφαιρα και τα κινήματα των αντρών που παίρνουν τον δρόμο τους (MGTOW), είναι αντίθετα στη φύση τους.

Για να βρουν νόημα και σκοπό στη ζωή τους, οι άντρες έχουν ανάγκη να τους έχουν ανάγκη.

Στην εποχή της πανδημίας της αντρικής μοναξιάς και της απομόνωσης, που είναι καταγεγραμμένη από παγκόσμιες στατιστικές, οι πιο κοινές λέξεις που γράφτηκαν σε σημειώματα αντρών που μετά πήραν την ίδια τους τη ζωή, ήταν «άχρηστος» και «χωρίς αξία για κανέναν». Το να τους έχουν ανάγκη και να τους χρειάζονται, είναι βασικό στοιχείο της αρρενωπότητας, και οι άντρες το χρειάζονται για να αισθάνονται ότι ανήκουν στην κοινωνία.

Οι άντρες έχουν ανάγκη από ουσιαστικές σχέσεις στη ζωή τους, και με γυναίκες και με άλλους άντρες. Παραδοσιακά, είχαν μάθει να αφήνουν το κομμάτι των σχέσεων στη γυναίκα τους, κι εκείνοι απλώς να είναι εκεί, χωρίς να μάθουν πώς να δημιουργούν και να χτίζουν αυτές τις σχέσεις.

Τώρα που οι γυναίκες ζουν ανεξάρτητες, αυτοί που είναι σινγκλ και βιώνουν και τα αποτελέσματα της οικονομικής κρίσης, απομονώνονται, στρέφονται σε coping mechanisms μουδιάσματος και αποσύνδεσης, όπως γκέιμς, πορνογραφία και καταχρήσεις, και αισθάνονται χαμένοι. Μιλάμε για εκατομμύρια νέους άντρες, κι αυτό βλάπτει όλη την κοινωνία.

Χρειάζεται να σταματήσουμε να μιλάμε για το ότι φταίνε οι άντρες, και να συνειδητοποιήσουμε ότι οι αλλαγές στις προσδοκίες από τους άντρες, ήταν ραγδαίες, σε βαθμό που για πολλούς ήταν αδύνατον να ανταποκριθούν.

Τους μεγάλωσαν για έναν ρόλο που πλέον έχει καταργηθεί, και πρέπει να δημιουργήσουν έναν νέο ρόλο για τον εαυτό τους, να βρουν τη θέση τους στην κοινωνία, και να μάθουν να κάνουν πράγματα που δεν τους έμαθε ποτέ κανείς. Ξεκινώντας από συναισθήματα και ουσιαστικές σχέσεις. Γιατί και οι γυναίκες και η κοινωνία, έχουμε τεράστια ανάγκη από καλούς άντρες.

Σημείωση 1

Δεν είναι όρος η θετική αρρενωπότητα, είναι ότι όπως εδώ και καιρό συνηθίσαμε να χαρακτηρίζουμε αρνητικά την αρρενωπότητα, έχουμε ανάγκη από θετικούς χαρακτηρισμούς και εικόνες και παραδείγματα θετικής αρρενωπότητας. Είναι ότι η αρρενωπότητα θα μπορούσε να είναι αυτά, και κατευθείαν δημιουργείται ένας καινούριος κόσμος, σαφώς ασφαλέστερος για όλους.

Γενικά, το ότι έχουμε χωρίσει τα ανθρώπινα χαρακτηριστικά στη μέση, και αποφασίσαμε ότι τα από δω είναι αρσενικά και τα από κει θηλυκά, είναι τεράστιο λάθος, και μάλιστα επιτρέψαμε στις γυναίκες να πάρουν από τα «αρσενικά», αλλά οι άντρες απαγορεύεται να πάρουν από τα «θηλυκά», γεγονός που τους κάνει μισούς ανθρώπους. Η λογική είναι δανεισμένη από τα λόγια του σχεσιακού θεραπευτή Terry Real που ήταν από τους πρώτους που μίλησαν για τη στερεοτυπική αρρενωπότητα και την πατριαρχία και το πόσο βλάπτει τις σχέσεις.

Σημείωση 2

Η δημόσια συζήτηση για αυτά τα θέματα αλλάζει σταδιακά, και χρειάζεται να βλέπουμε τα πράγματα με την πιο σύγχρονη ματιά. Από την αρχή της ενασχόλησής μου με την κουλτούρα του βιασμού, συνειδητοποίησα ότι το ζητούμενο δεν είναι να μιλάμε στις γυναίκες, αλλά στους άντρες. Μέχρι τώρα, αυτό ήταν γυναικείο θέμα.

Η δουλειά του Jackson Katz μου έδωσε το δικαίωμα να μπορώ να πω, αφού το λέει αυτός και είναι άντρας, ότι είναι αντρικό θέμα. Χρειάζεται να μιλάμε στους άντρες και ακόμα κι αν οι ίδιοι δεν φταίνε, να πάρουν πάνω τους την ευθύνη να επιδιορθώσουν αυτό που γίνεται. Να μιλάνε σε άλλους άντρες. Να είναι θετικά πρότυπα για άλλους άντρες.

Παράλληλα, οι άντρες έχουν ανάγκη από ενδυνάμωση, και αυτό μπορεί να ακούγεται γελοίο στα πρωταρχικά θύματα της πατριαρχίας, που είναι οι γυναίκες, αλλά αυτή είναι τώρα η αλήθεια. Υπάρχουν άπειρες δομές, οργανώσεις, κοινότητες και περιεχόμενο ενδυνάμωσης προς γυναίκες, και για τους άντρες υπάρχουν μόνο άλφα μέιλ ίνφλουενσερς και αλτ ράιτ μισογυνιστική ρητορική. Μόνο αυτοί τους ακούν, μόνο αυτοί τους μιλάνε, μόνο αυτοί ασχολούνται μαζί τους, και γι’ αυτό τα πράγματα χειροτερεύουν. Νιώθουν ότι όλοι οι άλλοι τους μισούν που υπάρχουν. Δεν σπουδάζουν, δεν έχουν ελπίδες καριέρας, μετά τις κρίσεις ειδικά, και με τα νέα δεδομένα, είναι ευάλωτοι (ναι, ευάλωτοι, αυτοκτονούν συνέχεια), απομονωμένοι και χαμένοι.

Δεν είναι δουλειά ούτε ευθύνη καμιάς γυναίκας να κάνει κάτι για όλα αυτά. Αλλά κάποιος πρέπει κάτι να κάνει, κι εγώ τουλάχιστον τα καταγράφω, και κάνω coaching. Γενιές γυναικών θέλουν να σχετιστούν με άντρες, και αυτοί οι άντρες υπάρχουν, άρα με αυτούς θα πρέπει να δουλέψουμε.

Η ευαλωτότητα έχει γίνει το νέο buzzword στις σχέσεις, όπως ήταν η λέξη ενσυναίσθηση πριν από μερικά χρόνια. Με δεδομένο ότι οι γυναίκες στρέφονται σε συντριπτικά μεγαλύτερα ποσοστά από ό,τι οι άντρες σε θεραπεία και συμβουλευτική, που τις βοηθάει να εξερευνήσουν και να ανακαλύψουν τον συναισθηματικό τους κόσμο, υπάρχει η απαίτηση και από τους άντρες να εξελιχθούν κι εκείνοι ώστε να μην μένουν πίσω.

Αυτό το αίτημα των γυναικών συνήθως πάει άπατο. Ναι μεν οι άντρες θα ήθελαν να μπορούν να τολμήσουν την ευαλωτότητα, μια και ακούγεται υπέροχη ως υπόσχεση, αλλά παράλληλα υπάρχει εσωτερικό φρένο ή πάλη με τις κοινωνικές προσδοκίες της αρρενωπότητας και του ρόλου των αντρών εδώ και αιώνες.

Κατά την παραδοσιακή της έννοια, η ευαλωτότητα υπονοεί αδυναμία. Ορίζεται ως η κατάσταση κατά την οποία κάποιος εκτίθεται στην πιθανότητα επίθεσης ή βλάβης, σωματικής ή συναισθηματικής.

Από την άλλη, οι κοινωνικοί ρόλοι για τους οποίους οι άντρες ιστορικά απολάμβαναν εκτίμηση και σεβασμό, είχαν δομηθεί γύρω από τη δύναμη και την παροχή προστασίας και πόρων σε σωματικά ασθενέστερους.

Το να σου ζητείται να είσαι ευάλωτος ως άντρας, είναι σχεδόν απειλή, αν λάβουμε υπόψη τα αφηγήματα που συντηρούν τη στερεοτυπική αρρενωπότητα και έχουν κάνει τους άντρες να αποφεύγουν πάση θυσία οτιδήποτε τους κάνει να φαίνονται αδύναμοι και που αποκαλύπτει πιθανές τους ανεπάρκειες. Αν δεν ανταποκρίνονται στα κοινωνικά πρότυπα, νιώθουν ότι δεν αξίζουν, και τότε πυροδοτείται ο φόβος απόρριψης και εξοστρακισμού στο περιθώριο.

Ως μέρος των νεολιθικών στρατηγικών επιβίωσης του είδους, οι άντρες έμαθαν να αξιολογούν ο ένας τον άλλον με μια ματιά, για να τσεκάρουν πιθανές αδυναμίες. Οι άντρες που εμφάνιζαν σημάδια αδυναμίας ή ανικανότητας, αποτελούσαν απειλή για ολόκληρη τη φυλή και κινδύνευαν να εξοστρακιστούν. Υποτιμούταν η αξία τους ως σύντροφοι και υποβιβαζόταν η κοινωνική τους θέση. Θα ήταν λοιπόν λογικό, ως στρατηγική επιβίωσης, οι άντρες να έχουν την τάση να προσπαθούν να κρύψουν οποιοδήποτε σημάδι αδυναμίας.

Η Brené Brown, που έχει κάνει αποστολή της το να μελετά τις επιπτώσεις της ντροπής στην ανθρώπινη κατάσταση, ορίζει την ευαλωτότητα ως την αβεβαιότητα, τον κίνδυνο και τη συναισθηματική έκθεση. Αυτός ο επαναπροσδιορισμός της έννοιας βοηθάει να αναγνωρίσουμε τη γενναιότητα και το θάρρος που εκδηλώνονται σε σκόπιμες πράξεις ευαλωτότητας.

Η επίδειξη γενναιότητας προκαλεί σεβασμό και θαυμασμό, όχι μόνο από άντρες αλλά και από πιθανές συντρόφους. Είναι επίσης αναπόσπαστο μέρος της κουλτούρας του «άντρα-πολεμιστή» που έχουμε κληρονομήσει επιγενετικά, και μέσω των μύθων κάθε πολιτισμού.

Βέβαια, βρισκόμαστε σε μια εποχή όπου μεγάλο μέρος του ανεπτυγμένου κόσμου δεν ζει πλέον με τη συνεχή απειλή του πολέμου και της βίας (οκέι, τα πράγματα έχουν χειροτερέψει, αλλά και πάλι). Έχουμε περισσότερη σωματική ασφάλεια από ποτέ. Ο βασικός λόγος για τον οποίο χρειαζόμαστε την προστασία των αντρών, είναι για να μας προστατεύουν από άλλους άντρες.

Μιλάμε συχνά για την κρίση της αντρικής ταυτότητας και την κατάρρευση του στερεοτυπικού ρόλου των αντρών, και αυτό είναι το θέμα. Ότι κατά έναν τρόπο, το ότι δεν τους έχουμε πια ανάγκη για προστασία, έχει κάνει τους άντρες να νιώθουν ευάλωτοι εκ προοιμίου, γιατί έχασαν την αίσθηση αξίας και σκοπού.

Εν τω μεταξύ, το να τους χρειάζονται αποτελεί την πρωταρχική υπαρξιακή ανάγκη των αντρών. Οι άντρες έχουν ανάγκη να τους έχουν ανάγκη, κι αυτό αποκαλύπτεται και με έρευνες στην Αμερική όπου κατέγραψαν μοτίβα σε σημειώματα αυτοκτονίας. Το «δεν με χρειάζεται κανείς, είμαι άχρηστος» είναι το πιο συνηθισμένο μήνυμα που αφήνουν οι άντρες πριν αφαιρέσουν τη ζωή τους.

Η οικονομική ανεξαρτητοποίηση των γυναικών άφησε κι αυτή ένα κενό στο νόημα και στον σκοπό ζωής των αντρών, καθώς τους χρειάζονται όλο και λιγότερο να είναι κουβαλητές και να παρέχουν. Γιατί τις τελευταίες δεκαετίες, οι γυναίκες μεγάλωσαν μαθαίνοντας να παρέχουν εκείνες για τις ίδιες, και να φροντίζουν και να συντηρούν τον εαυτό τους. Περιμένουμε από τους άντρες να προσαρμοστούν σ’ αυτή τη μεταβαλλόμενη πολιτιστική χιονοστιβάδα, σε λίγες μόνο γενιές. Αυτό δεν είναι το πιο απλό πράγμα στον κόσμο.

Η κοινή πεποίθηση είναι ότι το να είμαστε ευάλωτοι σημαίνει απλώς να βάζουμε τον εαυτό μας να εκφράσει τα βαθύτερα συναισθήματά του. Αν και αυτό είναι μια έκφραση ευαλωτότητας, δεν είναι η μόνη. Ευαλωτότητα είναι και το να ζητάς αυτό που θέλεις, να θέτεις όρια, να ζητάς βοήθεια, να δείχνεις τη μη-σωματική δύναμή σου, να δοκιμάζεις κάτι καινούριο με την πιθανότητα να αποτύχεις, να προσεγγίζεις ένα πιθανό ταίρι με την πιθανότητα να σε απορρίψει.

Ουσιαστικά, όποτε αντιμετωπίζουμε ένα ρίσκο, που περιλαμβάνει την πιθανότητα να αμφισβητηθεί ένα κομμάτι της ταυτότητάς μας, αναπόφευκτα θα αισθανθούμε ευαλωτότητα.

Αλλά ποια είναι η αξία της ευαλωτότητας;

Στις πιο στενές μας σχέσεις, η ευαλωτότητα είναι προάγγελος εγγύτητας (intimacy). Η εγγύτητα είναι η τροφή για μια υγιή σχέση. Όταν αποκαλύπτουμε την αλήθεια μας, προσκαλούμε τον άλλον σ’ αυτό που είμαστε πραγματικά, στον αυθεντικό εαυτό μας, κι αυτή η πρόσκληση είναι άνοιγμα για σύνδεση. Και βέβαια χτίζει εμπιστοσύνη. Γιατί όταν τολμάμε να βγάλουμε για λίγο την πανοπλία και να δείξουμε τη μαλακή κοιλίτσα της ανθρωπινότητάς μας, λέμε στον άλλον ότι δεν έχουμε κάτι να κρύψουμε και δεν αποτελούμε απειλή.

Οι περισσότεροι άνθρωποι κρύβουν την αλήθεια τους ως στρατηγική για να διατηρήσουν μια αίσθηση ελέγχου στο πώς τους αντιλαμβάνονται οι άλλοι και μια αίσθηση ασφάλειας, μην ταράζοντας τα νερά. Συχνά, αυτό είναι σοφή επιλογή. Το «κίνημα της ευαλωτότητας» δεν υποστηρίζει την πλήρη κατάρρευση των κοινωνικών φίλτρων. (Παρόλο που υποστηρίζουμε την κατάρρευση πολλών κοινωνικών συστημάτων).

Η υγιής ευαλωτότητα απαιτεί φίλτρα. Απαιτεί την ικανότητα να μπορείς να διακρίνεις τι είναι καλή ιδέα να μοιραστείς, με ποιον θα το μοιραστείς, και πότε είναι η κατάλληλη στιγμή. Θέλει κοινή λογική αλλά θέλει και να δοκιμάσεις και να μάθεις. Είναι και θέμα αυτού που λέμε personal growth, δηλαδή προσωπική εξέλιξη. Το κλισέ ότι η εξέλιξη συμβαίνει στην άκρη του comfort zone μας, δηλαδή στις παρυφές του άβολου, είναι πέρα για πέρα αληθινό.

Αν δεν τολμήσουμε να εξερευνήσουμε τις αχαρτογράφητες πεδιάδες του άγνωστου, δεν έχουμε την πρόσβαση σε νέες πιθανότητες. Σε αυτό το μαγικό που θα μπορούσε ίσως να συμβεί. Αν πάντα μάς τραβάμε το λουρί πίσω στο γνώριμο και ασφαλές, ο κόσμος μας γίνεται πιο μικρός. Η ευαλωτότητα ζητάει να αντιμετωπίσουμε τον φόβο μας και να κάνουμε άλμα πίστης χωρίς να ξέρουμε αν θα έχουμε σταθερό έδαφος για να προσγειωθούμε. Και η αλήθεια είναι ότι μπορεί και να φάμε τα μούτρα μας, αλλά ακόμα κι αυτό, μερικές φορές, είναι δώρο.

Μπορεί να καταλήξουμε με μελανιές ή και ουλές, αλλά με κάθε άλμα μαθαίνουμε πώς να πέφτουμε πιο σωστά, πιο μαλακά, και ίσως γινόμαστε πιο ευέλικτοι, πιο ανθεκτικοί, και η πτώση από το επόμενο άλμα δεν θα πονάει τόσο πολύ.

Αλλά, μπορεί ένας άντρας να είναι ευάλωτος και να είναι ελκυστικός στις γυναίκες;

Αρχικά, όλες οι γυναίκες δεν είναι ίδιες. Δεν μεγάλωσαν στην ίδια οικογένεια, στην ίδια πόλη, στην ίδια χώρα, στην ίδια κουλτούρα και με την ίδια θρησκεία. Έχουν διαφορετικά τραύματα, διαφορετικές προσλαμβάνουσες, διαφορετικά βιώματα, διαφορετικές εμπειρίες, ανάγκες και επιθυμίες. Όλοι αυτοί οι παράγοντες επηρεάζουν το τι είναι ελκυστικό για μια γυναίκα.

Παρόλα αυτά, υπάρχουν κάποιες γενικές αρχές που επιβεβαιώνονται καθολικά. Η επιτέλεση της ευαλωτότητας που γίνεται είτε για έγκριση είτε από ντροπή ή ως αρνητική αυτοκριτική, και προέρχεται από αποδυναμωμένο κομμάτι του εαυτού, δεν είναι ελκυστική. Μπορεί μάλιστα και να είναι και πολύ άβολη για μια γυναίκα, η οποία συχνά δεν ξέρει τι να κάνει με αυτόν τον άντρα που κλαίει και φαίνεται να μην μπορεί να φροντίσει ούτε τον εαυτό του, πόσο μάλλον εκείνη. Αυτή είναι μια δύσκολη αλήθεια που συζητιέται συχνά μεταξύ σχεσιακών θεραπευτών. Οι γυναίκες θέλουν άντρες που δείχνουν ευαλωτότητα, αλλά συχνά τρομοκρατούνται όταν είναι εκεί να τη δουν.

Από την άλλη πλευρά, η αντρική ευαλωτότητα είναι ελκυστική όταν είναι κομμάτι της αλήθειας ενός άντρα. Όταν γίνεται με αναπολογητικό τρόπο και από το ενδυναμωμένο κομμάτι του εαυτού. Όταν ο άλλος έχει αποδεχτεί τον εαυτό του και δεν αυτομαστιγώνεται για τα ελλείμματά του, αλλά κάνει τη δουλειά και προσπαθεί να εξελιχτεί. Ακόμα κι αν κλαίει. Αυτό είναι δύναμη, όχι αδυναμία. Είναι η δύναμη να αποκαλύπτεις μια ατελή πλευρά του εαυτού σου, χωρίς να καταρρέεις και χωρίς να παρακαλάς για αποδοχή και επιβεβαίωση.

Αυτή η ευαλωτότητα είναι άσκηση θάρρους. Είναι το να παίρνεις την απόφαση να το πεις κι ας πέσει κάτω, να το κάνεις, κι ας φας τα μούτρα σου. Να πιστέψεις σε κάτι μεγαλύτερο από τις δικές σου ανασφάλειες. Να δράσεις χωρίς να χρειάζεται να προστατεύσεις το εύθραυστο εγώ σου ή την αστραφτερή ταυτότητα που έχεις χτίσει με κόπο. Χωρίς το ρίσκο του να αποκαλύψουμε ποιοι είμαστε, τι θα θέλαμε πραγματικά και τι δεν αντέχουμε πια, οι σχέσεις δεν εκπληρώνουν την αποστολή τους. Στεγνώνουν, αποστειρώνονται και χάνουν το νόημά τους. Η συναισθηματική εγγύτητα είναι το ζουμί, το μαγικό ελιξίριο που μας αποκαλύπτει το άλλο άτομο στην πολυεπίπεδη ολότητά του, και που βοηθάει τη σχέση να παραμένει ζωντανή.

Η ευαλωτότητα δεν είναι εύκολη υπόθεση, αλλά αυτή είναι η φύση της. Οι άντρες μπορούν να διαλέξουν να παραμείνουν προσκολλημένοι στα ξεπερασμένα πρότυπα αρρενωπότητας, ή να γίνουν μέρος της νέας γενιάς αντρών που διαλέγουν τις ισότιμες, αμοιβαίες και αυθεντικές σχέσεις.